تومورهای مغزی یکی از شایعترین تومورهای هستند که در کودکان و نوجوانان ممکن است ایجاد شود. برخی از تومورهای مغزی کودکان به دلیل محل قرار گرفتن آنها ممکن است منجر به بروز اختلالات طولانی مدت در عملکرد فکری و عصبی می‌شود و برخی از آنها میتواند باعث به خطر افتادن جان کودک شود. به همین دلیل شناسایی زودهنگام و درمان تومور مغزی در کودکان از اهمیت بسیاری برخوردار است.
تومور مغزی در کودکان چیست؟
تومورهای مغزی کودکان یک نوع توده های غیرطبیعی سلولی بوده که در مغز یا نخاع شکل می گیرد. سرطان های سیستم عصبی مرکزی ناشی از رشد غیرقابل کنترل سلول های بافت مغز هستند که به تومورهای خوش خیم یا بدخیم تقسیم می شوند. این نوع تومور یکی از شایع ترین تومور در کودکان و نوجوانان بوده و معمولا در سنین مختلف و از بدو تولد تا 19 سالگی بروز می کند. لازم به ذکر است تشخیص و درمان زودهنگام این بیماری از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.
انواع تومور مغزی در کودکان
- تومور اولیه: توموری که از خود مغز شروع می‌شود و یکی از رایج ترین انواع تومور مغزی است.
- تومور متاستاتیک: از سایر قسمت‌های بدن آغاز می‌شود و به سمت مغز گسترش می‌یابد.و در کودکان نادر است
- تومور خوش خیم: با اینکه به سایر قسمت‌های مغزی گسترش نمی‌یابد اما در صورتی که در ساختارهای حساس مغز ایجاد شود، درمان جراحی آن با چالش همراه خواهد بود.
- تومور بدخیم: این تومورها بسیار تهاجمی هستند، به سرعت رشد می‌کنند و می‌توانند به سایر قسمت‌های مغز و یا نخاع گسترش بیابند.
علائم تومور مغزی در کودکان
جمجمه هیچ گونه فضای اضافه‌ای ندارد و تمام قسمت‌های آن توسط سلول‌های مغزی،مایع مغزی-نخاعی و خون اشغال شده است. به همین دلیل با رشد و گسترش تومور مغزی، فشار داخل جمجمه افزایش پیدا میکند که علت بسیاری از علایم و علت عمده ی مرگ بر اثر تومور مغزی است. افزایش فشار داخل جمجمه میتواند منجر به انسداد مسیرهای جریان مایع مغزی نخاعی و هیدروسفالی شود
علایم مهم افزایش فشار داخل جمجمه عبارتند از:
- سردرد
- تشنج
- حالت تهوع و استفراغ
- ضعف و بی‌حالی
- خواب آلودگی
- تغییر رفتار و فعالیت ذهنی کودک
- بزرگ شدن سر یا ماکروسفالی (این موضوع در نوزادانی که هنوز استخوان‌های جمجمه‌ی آنها به طور کامل جوش نخورده‌اند ممکن است ایجاد شود)
- کما
علائم تومورهای مغزی در مخ (بخش جلویی مغز)
- تشنج
- لکنت زبان
- خواب آلودگی
- مشکلات بینایی
- تغییرات شخصیتی
- مشکلات در برقراری ارتباط
- افزایش فشار در داخل جمجمه
- از بین رفتن حافظه کوتاه مدت
- فلج یا ضعف بخشی از بدن یا صورت
علائم تومورهای مغزی در ساقه مغز
- تشنج
- سردرد
- اختلالات تنفسی
- اختلالات شنوایی
- انقباض عضلانی
- مشکلات غدد درون ریز
- افزایش فشار داخل جمجمه
- فلج اعصاب و عضلات صورت
علائم تومورهای مغزی در مخچه (پشت مغز)
- استفراغ
- سردرد
- مشکلات در راه رفتن
- افزایش فشار داخل جمجمه
- حرکات عضلانی ناهماهنگ
در صورتی که درمان به موقع صورت نگیرد در نهایت تومور مغزی منجر به مرگ کودک می‌شود. علائمی که تومور مغزی ایجاد می‌نماید با توجه به محل قرار گرفتن آنها، سرعت رشد و سایر ویژگی‌های تومور متفاوت است. به عنوان مثال، توموری که در قسمت مخچه‌ی کودک قرار گرفته است میتواند در نحوه راه رفتن، حفظ تعادل و هماهنگی اندام‌های بدن کودک منجر به بروز مشکل شود و یا اگر تومور در ناحیه‌ی اعصاب بینایی واقع شده باشد منجر به بروز اختلال در بینایی می‌شود.
بیشتر بخوانید: تومور نخاعی کودکان
انواع تومور مغزی در کودکان
تومورهای مغزی در کودکان به چند نوع تقسیم می شود که هر یک از آنها دارای ویژگی و علائم مختلفی بوده و هر کدام به نوعی منجر به اختلال در کارایی مغز کودک می شود. به طور کلی انواع تومور مغزی کودکان به شرح زیر است:
گلیوما
یکی از رایج ترین تومور مغزی کودکان، گلیوما بوده که از سلول های گلیال یا سلول های پشتیبان مغز تشکیل شده است. این تومورها دارای انواع مختلفی مانند آستروسیتوم ها، الیگودندروگلیوما، اپندیموما، گلیوم ساقه مغز و گلیوماهای عصب بینایی است. این نوع تومورها بافت حمایتی مغز را تحت تاثیر منفی قرار می دهد و منجر به بروز اختلالات مغزی می شود. لازم به ذکر است درمان گلیوماها به نوع و درجه تومور بستگی دارد به همین دلیل بهتر است با بهترین جراح مغز و اعصاب کودکان مشورت کنید.
تومورهای جنینی
تومورهای جنینی گروهی از تومورهای سرطانی بوده که بیشتر در نوزادان و کودکان خردسال مشاهده می شود و تقریبا 10 الی 20 درصد از تومورهای مغزی کودکان به این نوع تومور مربوط می شود. نوروبلاستوم، تومورهای نورواکتودرمال اولیه، ویلمز و مدولوبلاستوما جزو رایج ترین تومورهای جنینی محسوب می شود. لازم به ذکر است رشد تومورهای جنینی بسیار سریع بوده و معمولا در مسیرهای جریان مایع مغزی نخاعی رشد می کنند. این نوع تومور از سلول های جنینی نشات می گیرد و معمولا در مغز، کلیه ها و سیستم عصبی مرکزی تشکیل می شوند.
تومورهای پینه آل
تومورهای پینه آل یک نوع تومور مغزی کودکان بوده که در ناحیه پینه آل مغز ( یک غده کوچک در مرکز مغز) شکل می گیرد. این تومورها دارای انواع مختلفی اعم از تومورهای جنینی، تومورهای گلیومایی و پینئوبلاستوما هستند که پینئوبلاستوما یکی از سریع ترین تومور غده پینه آل بوده که درمان آن بسیار دشوار است.
کرانیوفارنژیوم
تومور کرانیوفارنژیوم در بالای غده هیپوفیز و ناحیه پینه آل مغز شکل می گیرد و رشد بسیار آهسته ای دارد و به عنوان تومورهای خوش خیم شناخته شده است. این تومور از سلول‌های جنینی تشکیل شده و تقریبا حدود 4 درصد از تومورهای مغزی کودکان را تشکیل می دهد.
تومورهای گلیونورونال
تومورهای گلیونورونال نوعی نادر از تومورهای مغزی بوده که شامل سلول های گلیال و نورون می باشد. این نوع تومورها در ناحیه سیستم عصبی مرکزی، به ویژه در مغز و نخاع ایجاد می شوند. لازم به ذکر است تومورهای گلیونورونال با روش جراحی قابل درمان هستند.
تومورهای شبکه کوروئید
تومورهای شبکه کوروئید در ناحیه شبکه کوروئید مغز تشکیل می شوند و ناشی از سلول‌های تولید کننده مایع مغزی – نخاعی هستند. بهتر است بدانید معمولا این نوع تومور در کودکان زیر پنج سال مشاهده می شود. اکثر پاپیلوم های شبکه کوروئید خوش خیم بوده و با روش جراحی قابل درمان هستند.
تومورهای اولیه نورواکتودرم
تومورهای اولیه نورواکتودرم مجموعه ای از تومورهای مغزی بوده و در هر نقطه ای از مغز تشکیل می شوند. تومور های اولیه نورولکتودرم شامل مدولوبلاستوم، آستروسیتوم و نوروبلاستوم می باشد و معمولا در پشت مغز و نزدیک مخچه مشاهده می شود.
تشخیص تومور مغزی کودکان
با دیدن نشانه‌هایی که پیشتر ذکر شد باید برای تشخیص تومور مغزی به یک متخصص اطفال مراجعه نمائید. پس از ارزیابی‌های اولیه و زمانی که پزشک به تومور مغزی مشکوک شود جهت تائید تشخیص خود درخواست تصویربرداری‌هایی از مغز مانند ام آر آی را خواهد داد. در صورت تائید تومور مغزی، کودک به جراح مغز کودکان جهت مشاوره‌های اولیه ارجاع داده خواهد شد.
اعضای تیم پزشکی درمان تومور مغزی کودک
به جز جراح مغز و اعصاب کودک سایر متخصصینی که در تیم پزشکی درمان تومور مغزی کودک حضور خواهند داشت عبارتند از:
- انکولوژیست اطفال
- متخصص اعصاب
- متخصص پرتودرمانی
در صورت نیاز متخصصان دیگری مانند چشم پزشک و سایر پزشکان با توجه به محل تومور و عوارضی که ایجاد کرده است در تیم درمان قرار خواهند گرفت.
بیشتر بخوانید: طول عمر مبتلایان تومور مغزی
درمان تومور مغزی کودک
درمان مناسب برای تومور مغزی کودک با توجه به موارد زیر انتخاب می‌شود:
محل تومور: با توجه به اینکه ساختارهای حیاتی بسیاری در مغز وجود دارد، موقعیت تومور در برخی موارد به گونه‌ای است که امکان جراحی وجود ندارد و یا انجام عمل میتواند آسیب های جبران ناپذیری را به صورت دائم برای کودک ایجاد نماید. محل تومور با توجه به تصویربرداری‌هایی مانند سی تی اسکن و ام آر آی تعیین می‌شود و پس از آن جراح میتواند در مورد روش درمان تومور مغزی تصمیم بگیرد.
نوع تومور مغزی: حتی تهیه‌ی یک نمونه از تومور مغزی بعد از برداشتن تومور یا حتی به کمک بیوپسی مغزی و بررسی آن زیر میکروسکوپ و بررسی های سیتوژنتیک و مولکولار میتواند اطلاعات جامعی در اختیار جراح قرار بدهد. در واقع سرعت رشد تومور، گسترش آن به سایر بخش‌ها مغز و سایر موارد با نتایج بیوپسی قابل بررسی است و با توجه به این موارد پزشک میتواند درمان مناسب را انتخاب نماید.
درجه‌ی تومور مغزی: هرچقدر که تومور تهاجمی‌تر باشد و درجه‌ی آن بالاتر باشد جراحی با خطرات بیشتری همراه خواهد بود و ممکن است درمان‌های دیگری پیشنهاد شود.
با توجه به مواردی که اشاره شد یکی یا مجموعه ای از درمان‌های زیر برای تومور مغزی کودکان انتخاب می‌شود:
عمل جراحی
در اغلب موارد تومور مغزی نوزادان و کودکان را می‌توان به طور کامل طی یک جراحی برداشت. در واقع برداشتن تومور مغزی به عنوان اولین قدم درمان جهت کاهش فشار مغز توصیه می‌شود. انجام این عمل توسط بهترین جراح مغز و اعصاب در تهران می تواند منجر به درمان با کمترین مشکل شود.
پس از جراحی ممکن است کودک با نواقص عصبی مواجه شود که در اغلب موارد به صورت موقت بوده و بعد از مدت کوتاهی برطرف می‌شود. جلسات فیزیوتراپی و کاردرمانی میتواند جهت کاهش نواقص عملکردی ایجاد شده موثر باشند.
پرتودرمانی
پرتودرمانی از اشعه‌های پرانرژی روی بافت تومور استفاده میکند تا سلول‌های تومور را از بین ببرد. در کودکانی با سن پایین به دلیل خطرتی که اشعه‌ها می‌توانند در رشد مغز ایجاد نمایند پرتو درمانی با احتیاط تجویز می‌شود..
شیمی درمانی
شیمی درمانی جهت تومورهای بدخیم و تهاجمی درجه بالا تجویز می‌شود. داروهای شیمی درمانی ممکن است به صورت خوراکی، وریدی، تزریق مستقیم به مایع مغزی نخاعی و یا تزریق مستقیم به مغز پس از برداشتن تومور انجام شود.
بیشتر بخوانید: درمان تومور مغزی کودکان