ضایعات مغزی به آسیب های وارد شده به بافت مغز گفته می شود و عملکردهای مختلف مغز را تحت تاثیر قرار می دهد. این ضایعات ممکن است ناشی از تصادفات، ضربه های مستقیم به سر، بیماری ها، سکته های مغزی یا اختلالات ژنتیکی باشد. علائم این بیماری به شدت و موقعیت آسیب دیدگی بستگی دارد و شامل اختلالات شناختی، حرکتی، حسی یا عاطفی است. در این مقاله به بررسی موضوعاتی اعم از دلایل بروز، علائم، عوارض، روشهای تشخیص و درمان آن می پردازیم پس با ما همراه باشید.
ضایعه مغزی چیست؟
ضایعه مغزی (Brain Lesion) به آسیب هایی گفته می شود که در نتیجه التهاب، نقص یا تخریب سلول های مغزی به وجود می آید و بافت مغز را تحت تاثیر قرار می دهد. بهتر است بدانید این آسیب ها در تصاویر MRI یا سی تی اسکن به صورت لکه های سیاه یا سفید قابل مشاهده هستند.
به طور کلی ضایعات مغزی به هر ناحیه ای از مغز اعم از بخش های کوچک یا بزرگتر آسیب وارد می کند. معمولا این ضایعات در مراحل اولیه کوچک بوده و علائم قابل توجهی ایجاد نکرده اما با پیشرفت بیماری علائم جسمی و شناختی ظاهر می شود.
دلایل بروز ضایعه مغزی
بهتر است بدانید ضایعه مغزی بنا به دلایل مختلفی ایجاد می شود که هر یک از این دلایل تاثیرات خاصی بر سلامت مغز دارند. به طور کلی شایع ترین علل بروز ضایعه مغزی شامل موارد زیر می باشد:
تروما (ضربه به سر)
یکی از اصلی ترین دلایل بروز ضایعه مغزی، ضربه به سر بوده که باعث قطع ارتباط بین سلول های مغزی شود. معمولا این آسیب دیدگی با خونریزی مغزی همراه بوده که در بافت مغز یا اطراف آن رخ می دهد. همچنین ایجاد لخته خون باعث افزایش فشار جمجمه و آسیب های بیشتر شود.
عفونت
بیماری هایی مانند مننژیت و انسفالیت که ناشی از عفونت های باکتریایی، ویروسی یا انگلی هستند، باعث التهاب مغز و اختلال در عملکرد آن می شود. همچنین لازم به ذکر است عفونت ها نیز منجر به بروز آبسه مغزی و علائم دردناک می شوند.
تومورها
تومورهای مغزی خوش خیم و بدخیم منجر به بروز ضایعه مغزی می شوند. این تومورها ابتدا باعث از بین رفتن سلول های مغزی و عملکرد آنها می شود، سپس با اشغال فضای مغز و ایجاد تورم، عملکرد سلول ها را مختل می کند.
بیماری های التهابی
برخی بیماری ها اعم از سارکوئیدوز، آمیلوئیدوز، بیماری التهابی روده و آرتریت روماتوئید منجر به ضعف سیستم ایمنی شده و در نتیجه باعث ایجاد ضایعه مغزی می شوند.
فلج مغزی
معمولا این نوع ضایعه مغزی در نوزادان رخ می دهد و اغلب علت بروز آن، عدم اکسیژن رسانی به مغز در دوران بارداری یا در سال های اول زندگی است. لازم به ذکر است فلج مغزی به دلیل جراحت یا بیماری های دوران نوزادی ایجاد می شود.
عدم خونرسانی
بهتر است بدانید قطع خونرسانی به مغز ممکن است به علت سکته مغزی یا انفارکتوس مغزی رخ دهد. به طور کلی این مشکل باعث آسیب دیدگی بافت مغز و عملکرد آن می شود.
بیشتر بخوانید: روشهای درمان سودوتومور مغزی
علائم ضایعه مغزی
علائم ضایعات مغزی به محل، نوع و اندازه آسیب دیدگی بستگی دارد. بهتر است بدانید هر ناحیه مغز مسئول عملکردهای خاصی بوده، به همین دلیل آسیب به هر بخش از مغز باعث بروز علائم متفاوتی می شود. در ادامه به برخی از علائم رایج ضایعات مغزی بر اساس محل آسیب اشاره می نماییم:
- لوب اکسیپیتال: اختلال در بینایی.
- عفونت ها: سفتی گردن، سردرد، تب و احتمال بروز تشنج.
- مشکلات عروقی: سردرد ناگهانی و شدید، گاهی اوقات غش.
- تومورهای بدخیم: سردرد دائمی، تغییرات در شخصیت و وضعیت روانی.
- تروما: آسیب به جمجمه، کبودی صورت، خونریزی یا لکه های پوستی در سر، زخم های سر.
- لوب پاریتال: از دست دادن حس لامسه، مشکلات در گفتار و عدم توانایی در تشخیص اشیاء با دست.
- لوب تمپورال: اختلال در شنوایی و بویایی، مشکل در گفتار، تغییرات در رفتار و احساسات، مشکلات بینایی، کاهش تمرکز و فراموشی.
- لوب فرونتال: از دست دادن بویایی، اختلال در گفتار، ناتوانی در حرکت دادن یک یا هر دو طرف بدن، تغییرات در رفتار.
عوارض ضایعه مغزی
همانطور که در بالا ذکر کردیم این عارضه تاثیرات زیادی بر عملکرد بدن و ذهن می گذارد و شدت عوارض به نوع آسیب دیدگی، محل، اندازه و زمان درمان بستگی دارد. برخی از رایج ترین عوارض ضایعه مغزی به شرح زیر است:
- درد مزمن
- اختلالات حسی
- تغییرات در شخصیت
- اختلالات حافظه و شناخت
- تغییرات رفتاری و اختلالات روانی
- مشکلات در انجام فعالیت های روزمره
- کاهش قدرت عضلات و اختلال در حرکت
بیشتر بخوانید: دیسک گردن چیست؟
ضایعه مغزی مادرزادی چیست؟
ضایعه مغزی مادرزادی به آسیب هایی گفته می شود که از زمان تولد یا در دوران جنینی در مغز ایجاد می شوند. این نوع ضایعات بنا به دلایل مختلفی اعم از عوامل ژنتیکی، عفونت های دوران بارداری، خونریزی در مغز یا اختلالات رشد مغزی رخ می دهند.
ضایعات مغزی مادرزادی تاثیرات منفی و عمده ای بر توانایی های جسمی و ذهنی نوزاد می گذارد که در نهایت منجر به بروز مشکلاتی در حرکات بدن، گفتار، یادگیری و رفتار کودک می شود. لازم به ذکر است برخی از این ضایعات به صورت نقص های ساختاری در مغز مانند هیدروسفالی یا آتروفی مغزی می باشند.
روشهای تشخیص ضایعه مغزی
برای تشخیص ضایعه مغزی ابتدا باید به بهترین جراح مغز و اعصاب تهران مراجعه نمایید تا ابتدا با انجام معاینه فیزیکی، علائم شما عزیزان را بررسی کند. به طور کلی روشهای تشخیص این بیماری به شرح زیر است:
- آنژیوگرافی مغزی
- الکتروانسفالوگرافی (EEG)
- گرفتن مایع مغزی نخاعی (CSF)
- آزمایش‌های حساسیت (تحریک پوست)
- تصویربرداری مغزی (MRI یا CT اسکن)
روشهای درمان ضایعات مغزی
درمان ضایعات مغزی به نوع آسیب، شدت، محل آسیب دیدگی، وضعیت بیمار و عوارض آن بستگی دارد. به طور کلی پزشک با در نظر گرفتن این عوامل، بهترین روش درمان را به شما عزیزان پیشنهاد می کند.
- جراحی
- داروهای تقویتی و داروهای ضدالتهابی
- مراقبت های نظارتی و چکاپ های دوره ای
- درمان تومورها از طریق شیمی درمانی یا پرتو درمانی
- درمان عفونت ها با تجویز آنتی بیوتیک یا داروهای ضد ویروسی
آیا وجود لکه در مغز خطرناک است؟
لازم به ذکر است لکه های مغزی یا ضایعات مغزی با توجه به نوع، محل، اندازه و علت آن ممکن است خطرناک یا غیر خطرناک باشند. برخی از لکه ها در مغز ممکن است هیچگونه اثر جدی یا علائمی ایجاد نکنند، در حالی که برخی دیگر ممکن است منجر به بروز مشکلات جدی اعم از اختلالات شناختی، حرکتی یا حتی سکته مغزی شود. عواملی اعم از موقعیت ضایعه، میزان پیشرفت آن و علت ایجاد لکه نقش بسزایی در تعیین خطر دارند.
نتیجه گیری
با توجه به مطالب ذکر شده در بالا نتیجه می گیریم، ضایعات مغزی ناشی از عواملی همچون تروما، عفونت ها، تومورها یا بیماری های مزمن می باشند و معمولا بر اساس نوع و شدت آسیب دیدگی، اثرات متفاوتی بر فرد می گذارند. این ضایعات منجر به بروز مشکلات جسمی، شناختی و روانی می شوند و معمولا با عوارضی اعم از اختلالات حرکتی، حافظه، تغییرات رفتاری و درد مزمن همراه است. برای درمان این بیماری با توجه به نوع و شدت آسیب، روشهای مختلفی مانند جراحی، دارو درمانی، شیمی درمانی یا پرتو درمانی مورد استفاده می شود.